KILIMO BORA CHA NYANYA- MAGONJWA NA WADUDU

Utangulizi
Nyanya ni zao la chakula na biashara. Kilimo cha zao hili hufanyika majira yote
(masika na kiangazi), na faida hupatikana haraka na ni ya kuridhisha ikilinganishwa
na mazao mengine. Pamoja na umuhimu wa zao hili, wadudu waharibifu na
magonjwa huathiri uzalishaji na ubora wa matunda. Ili mkulima aweze kupata faida
na kuongeza pato la kaya yake ni vema kuzingatia udhibiti wa magonjwa na wadudu
wa zao hili. Kipeperushi hiki kinatoa maelezo ya udhibiti wa magonjwa na wadudu
muhimu ya zao la Nyanya.

MAGONJWA YA NYANYA
Bakajani chelewa (Late blight)
Ugonjwa huu huenenzwa na vimelea vya fangasi. Husababishwa na hali ya hewa hasa
ya unyevunyevu, na huenezwa na upepo. Majani, shina, matunda hushambuliwa.
Majani huwa na ukungu mweupe na kijivu, na baadaye hukauka. Matunda huwa na
mabaka ya kikahawia na baadaye kuoza. Mashina pia huwa na mabaka ya kikahawia.

Udhibiti

· Nyunyiza dawa ya kuzuia ukungu hasa wakati wa masika, Dawa
zinazopendekezwa ni Ridomil, Dithane 45, Bravo, Funguran, milraz.
· Fanya mzunguko wa mazao. Usipande nyanya sehemu moja kila msimu au
palipolimwa mazao jamii ya nyanya km viazi mviringo, bilinganya, aina zote
za pilipili na nyanya chungu.
· Tumia mbegu safi
· Panda aina za nyanya zinazovumilia ugomjwa
Bakajani tangulia (Early blight)
Huenezwa na vimelea vya fangasi. Husababishwa na kuenezwa na hali ya hewa
pamoja na mbegu zenye ugonjwa. Mabaka ya kahawia yenye mistari ya mviringo
huonekana kwenye majani na shina. Baka jeusi hutokea sehemu ya tunda
inayoshikana na kikonyo.

Udhibiti
· Nyunyiza dawa ya Kocide, Funguran
· Teketeza mabaka ya mazao baada ya kuvuna
· Tumia mbegu safi na bora
Mnyauko fusari (Fusarium wilt)
Huenezwa na mbegu zenye ugonjwa. Husambazwa na vimelea vya fungasi
vinavyoishi kwenye udongo.
Ugonjwa hujitokeza zaidi wakati wa kiangazi. Vimelea hushambulia sehemu au
mirija ya mmea ya kupitishia maji na chakula. Mmea hukosa maji na chakula na
hatimaye hunyauka. Shina la mmea likipasuliwa ndani huonekana rangi ya kikahawia.

Udhibiti
· Tumia mbegu safi na bora
· Tumia mzunguko wa mazao. Nyanya zisizungushwe na mazao jamii yake
· Teketeza masalia ya mimea
www.ariuyole.go.tz
· Choma kitalu cha nyanya kabla ya kusia mbegu
Mnyauko bacteria (Bacterial wilt)
Ugonjwa husababishwa na vimelea vya bacteria vinavyoishi kwenye udongo.
Huenezwa na kusambazwa na mbegu na udongo wenye vimelea. Mirija ya mimea ya
kupitishia maji na chakula hushambulia na mimea hunyauka ghafla. Mmea hukauka
na kufa.

Udhibiti
· Panda mbegu safi
· Panda nyanya sehemu ambayo haijawahi kupandwa viazi mviringo,
bilinganya au nyanya chungu
· Tumia mzunguko wa mazao
· Hakikisha mfereji wa maji ya kumwagilia hayapiti kwenye shamba lenye
historia ya ugonjwa huu.
· Choma kitalu cha nyanya kabla ya kusia mbegu
Mnyauko vetisili (Verticillum wilt)
Hakuna dawa inayozuia au kutibu ugonjwa huu kwa sasa. Ugonjwa husababishwa na
ukungu (fangasi) kwenye udongo. Ukungu huu huishi kwenye udongo kwa muda
mrefu bila kudhurika. Ugonjwa huongezeka ikiwa mizimizi ya nyanya
imeshambuliwa na minyo fundo; au kukiwepo na hali ya ubaridi au ukame. Ugonjwa
husababisha hasara kubwa. Ugonjwa hushambulia sehemu ya ndani ya shina na
kusababisha sehemu hiyo kuwa na rangi ya kijivu. Majani hugeuka njano na mimea
kunyauka na kufa.

Udhibiti
· Tumia mzunguko wa mazao usiopungua miaka mine
· Ondoa mabaki ya nyanya shambani
· Tumia mbegu bora na safi
Bakadoa (Bacterial spot)
Ugonjwa huu huenezwa na vimelea vya bacteria vinavyoishi kwenye mbegu, pia
kwenye hewa. Huenezwa kwa kasi sana wakati wa masika. Madoa ya rangi kahawia
huonekana kwenye majani na matunda.

Udhibiti
· Panda mbegu bora na safi
· Tumia mzunguko wa mazao
· Teketeza masalia ya mazao
· Nyunyizia dawa ya funguran, Kocide101, Cobox, Bravo
Makovu bakteria (Bacterial canker)
Ugonjwa huenezwa na vimelea vya bacteria vinavyoishi kwenye mbegu na hewani.
Hutokea zaidi wakati wa masika. Majani hukauka nchani na makovu yaliyodidimia
hutokea kwenye shina. Matunda huwa na makovu yenye rangi ya kahawia sehemu ya
katikati.

Udhibiti
· Tumia mbegu bora na safi
www.ariuyole.go.tz 2
· Teketeza masalia ya mazao
· Tumia mzunguko wa mazao
Rasta (Yellow leaf curl)
Ugonjwa huu husababishwa na virusi na huenezwa na nzi wadogo weupe. Hutokea
zaidi wakati wa kiangazi. Mimea hudumaa na majani yaliyoshambuliwa huwa na
rangi ya manjano na pengine rangi ya zambarau. Nyanya hupasuka.

Udhibiti
· Nyunyiza dawa za sumu za kuua wadudu (Selecron, Dursburn, Actelic)
· Ng’oa mimea yenye ugonjwa
· Tumia mzunguko wa mazao
· Weka shamba katika hali ya usafi
Batobato (Tomato mosaic virus)
Ugonjwa husababishwa na virusi na hueezwa na mbegu na kugusana. Majani huwa na
mchanganyiko wa rangi hasa kijani kibichi na kijani kilichofifia (majano). Majani
hujikunja na manjani machanga huwa na maumbile yasiyo kawaida. Ukifikisha jani
huwa linavinjikavunjika.

Udhibiti
· Tumia mbegu bora na safi
· Ng’oa mimea iliyoshambuliwa
· Teketeza masalia ya mazao
· Weka shamba katika hali ya usafi

WADUDU WAHARIBIFU
Viwavi Matunda (Fruit worm)
Viwavi hawa hutokana na wadudu nondo. Viwavi hutoboa matunda na kuacha
matundu na hatimaye matunda huoza. Hupunguza ubora wa matunda.

Udhibiti
Nyunyizia dawa ya kuua wadudu. Dawa hizo ni pamoja na Actelic 50EC, Selectron,
Dursbaan, Maji ya majani ya mwarobaini au utupa pia huua wadudu.
Utitiri wekundu (Red Spider mites)
Hawa ni wadudu wekundu, wadogo sana wanaoweka utando chini ya majani, hasa
wakati wa kiangazi. Wadudu hawa hufyonza utomvu kwenye majani na kusababisha
majani kukauka.

Udhibiti
· Nyunyizia dawa za sumu. Dawa hizo ni pamoja na Actellic, Selecron,
Dursbarn na Thionex
· Mwagilia maji mara kwa mara
· Weka shamba katika hali ya usafi
www.ariuyole.go.tz 3
Inzi weupe (White flies)
Hawa ni Inzi weupe wadogo sana. Hujitokeza sana wakati wa kiangazi. Hueneza
ugonjwa wa virusi ujulikanao kama Rasta.

Udhibiti
Nyunyizia dawa za sumu za kuulia wadudu kama Selecron, Actellic, Dursban na
thionex. Pia maji ya majani ya mwarobaini na utupa.
Vidukari au Wadudu mafuta (Aphids)
Ni wadudu wenye rangi nyeusi au kuijani au kahawia. Hukaa chini ya majani na
kufyonza utomvu kwenye majani machanga. Hudumaza mmea na kushindwa kuzaa
matunda

Udhibiti
Nyunyizia dawa za sumu za kuulia wadudu kama Rogor, Actellic, Selecron, Dursban
maji ya majani ya mwarobaini na utupa, maji ya pilipili.
Minyoo (Nematodes)
Ni minyoo midogomidogo ambayo hushambulia mizizi na kuweka vifundo. Mizizi
hushindwa kuchukua maji na chakula kwenye udongo. Mimea hudumaa na
kushindwa kuzaa

Udhibiti
· Tumia mzunguko wa mazao
· Choma udongo wa kitalu kabla ya kusia mbegu kwa kutumia karatasi la
plastiki jeusi na nishati ya jua
· Choma masalia ya mazao
Sota (Cutworms)
Hushambulia miche ya nyanya hasa baada ya kupandikizwa shambani. Wakati wa
mchana hujificha kwenye udongo na usiku hujitokeza na kukata miche kwenye shina
usawa wa udongo.

Udhibiti
· Nyunyiza dawa za kuua wadudu kwenye shina usawa wa udongo
· Hakikisha miche inapata maji ya kutosha.

Carrot Production

Carrots (Daucus carota) grow well in Saskatchewan's climate and soils. The taproot is the edible portion of the carrot; the foliage has no economic value.

Soil Conditions

Carrot harvester (Photo courtesy Gary Bishop, Atlantic Cool climate Crop Research Centre, Agriculture and Agri Food Canada)

Carrots favour well-drained, fine textured soils with good water-holding capacity. Sandy, loamy or muck-based soils are suitable for carrot production. A pH range of 5.5 to 8.0 is desirable. Carrot seedlings are very weak, and do not tolerate soil crusting. Seedbed preparation must eliminate clods as they interfere with uniform growth of the roots. Since the taproot is the edible portion of the plant, the field should be tilled to a 30 cm (12 inches) deep to ensure that root penetration is not restricted. Crusting of the soil surface will prevent the seedlings from emerging. For this reason, avoid clay soils.

Raised beds are very popular in carrot production as they help the soil warm up faster in the spring, promoting faster emergence. The soil tends to be very soft in the beds, which is crucial for weaker carrot seedlings.

Seed Treatment

Seed costs have increased over the last 10 years. One reason is the higher quality seed currently produced. It was once thought that a 50 per cent stand was good in carrot production, but better varieties and superior seed production practices now have increased that figure to 80 per cent or more. Due to the seed’s higher value, it is best to treat it with a fungicide, such as Thiram 75WP, to prevent seedling blight, damping off and seed decay.

Pelleting carrot seed to increase its size improves the accuracy of planting and the uniformity of the carrot stand. Consult your local seed representative to get more information on precision seeding and seed pelleting.

Varieties

There are four main types of carrots:

Nantes:

Nantes carrots and their characteristic hot dog shape 2001 Scott Vlaun Seeds of Change

This is a popular carrot with a sweet taste. Nantes carrots are almost cylindrical in shape, and round off at the end rather than tapering off. They have a small core and a larger outer cortex. Sugars accumulate in the cortex, giving Nantes their sweet taste. Nantes carrots do not store for very long. They mature in early to mid-summer, and are usually eaten fresh.

Imperator:

This carrot type is the most commonly grown carrot because of its high yields and long storage potential. Imperators are long and tapered. They are a late-maturing variety, and generally have a larger, more fibrous core; therefore they do not have the sweet taste of other carrot types.

Classic bunches of Imperator carrots Photo provided by the University of Florida.

Chantenay:

Shape-wise, Chantenays are intermediate between a Nantes and an Imperator. They are tapered like the Imperator, but the bottom rounds off somewhat like the Nantes. Chantenays are also sweet tasting like the Nantes.

Danvers:

Davers are medium-length carrots, conical in shape, and thicker than Imperators. The end of the root is tapered. Danvers varities are used in both the processing and commercial fresh market industries.

The University of Saskatchewan Plant Science Department has conducted carrot variety trials the last two decades. Following are some varieties that perform best in Saskatchewan:

Nantes: Bolero, Earlibird Nantes, Favor, Forto Selection, Mokum, Nantes Coreless, Nantes Half Long, Napa, Napoli, Narova, Presto, Sytan, Touchon
Danvers: Danvers 126, Danvers Half Long, Kamaran, Kuroda Improved, Royal Chantenay
Imperator Nantes: Kamaran, Primecut
Imperator: Apache, A-Plus, Artist, Blaze, Carobest, Choctaw, Convert, Crusader, Eagle, First Class, Heritage, Nandrin, Spartan Premium 80

Seeding

Carrots should be planted early to mid-May in Saskatchewan. Seeding rates will depend on carrot type, the variety and the root size desired. General seeding rates are: 10 to 16 plants per 30 cm (12 inches) of row for Nantes varieties; and 12 to 18 plants per 30 cm (12 inches) of row for Imperator varieties. Higher carrot densities will give a higher total yield, but decreases average carrot size.

Row spacing can vary depending on equipment and planting practices. If planting in raised beds, the beds should be at least four inches off the ground on 51 to 102 cm (20 to 40 inch) centres. If planting in rows, inter-row spacing ranges from 41 to 76 cm (16 to 30 inches). Inter-row space is also dependant upon the row space capabilities of your tillage equipment and carrot harvester.

Carrot seed is small, and should be planted 1.9 to 2.5 cm (¾ inch to one inch) deep. Planting any deeper will slow emergence. Stanhay-type belt seeders are the most popular for carrots. Belts punched specifically to match seed size and desired spacing are available.

Fertility

Always base your fertilizer program on a soil test. Random soil samples should be collected from the entire field that you intend to plant. Due to climatic conditions, differing cultural practices, varying soil conditions and other situations, the crop’s response to the fertility program may vary from region to region.

Carrots will require 80 kg/ha (71 lbs/ac) of nitrogen on muck soils, and 110 kg/ha (98 lbs/ac) of nitrogen on mineral soils. Phosphorus and potassium will be required in 120 kg/ha and 250 kg/ha (107 lbs/ac and 223 lbs/ac) amounts respectively. Always base your fertilizer rates on a soil test.

Over-application of nitrogen can lead to excess top-growth, which will slow the growth and development of the edible taproot.

Irrigation

Adequate amounts and proper timing of water are critical in carrot production. Carrots do not respond well to lack of water, particularly in high temperatures. Moisture is crucial for germination and root development. Watering at germination will also help to prevent soil crusting, which retards the growth of a new seedling.

For the bulk of the growing season, carrots require approximately 2.5 cm (1 inch) of water per week. Lack of water or inconsistent watering will lead to woody flavoured carrots and irregular growth patterns or misshapen roots.

Harvesting

Harvest occurs when carrots reach an adequate size. However, sweetness and storage potential increase with maturity. Avoid wounding carrots during harvest to reduce the incidence of sclerotinia in storage. Carrots are harvested either by cutting off the tops, called topping and using a digger to lift the carrots, or by using a machine to pull out the carrots by the tops, and then topping them in the field.

Topping usually occurs in the field, when most of the foliage is chopped off, with only 2.5 cm to 5 cm (1 to 2 inches) of stem remaining. The rest of the stem is usually trimmed off prior to packaging.

Cooler soil temperatures during harvest will reduce the amount of field heat that needs to be removed from the carrots when in storage. Avoid drying out the carrots between harvest and in storage.

Carrots do well in cooler weather, but they do not withstand freezing temperatures. Carrots, if frozen, will have ice crystals on the outside of the root. Allow the carrot to thaw before attempting to harvest. Symptoms of excessive freezing are: splitting of the root, water-soaked appearance, flabby or a watery breakdown. Discard any carrots that exhibit these symptoms.

Storage

Carrots should have their field heat removed as soon as possible after harvest. If possible, harvest the crop close to 0°C (32°F). Once in storage, the crop should be kept at 0°C (32°F) and 100 percent relative humidity to ensure minimal moisture loss. State of the art storages can store the product for six to nine months, while conventional storages can maintain quality product for four to five months.

Carrots should be cleaned and washed when they enter the storage. During the wash process, any damaged or diseased carrots should be discarded. Prior to harvest, a two percent solution of copper sulphate should be used to clean the storage and kill any disease organisms that may be present. All contact surfaces should be dry before any product is stored.

Grades

The following are some of the requirements of carrots to be a Canada No. 1 grade:

A minimum length of 114.5 mm (4.5 inches)
A minimum diameter of 1.9 cm (.75 inches) in all cases (this depends on whether the package specifies a minimum and maximum diameter)
Carrots cannot be soft, flabby or woody
Carrots cannot be misshapen
Carrots must be “reasonably clean”, which means that they are practically free from caked dirt, mould or decaying matter and does not have more than 15 percent of the surface covered or stained.
Carrots must be properly trimmed. They cannot be trimmed into the crown, the length of the crown does not exceed one inch and the length of 75 percent of the tops can not be more than one-half inch

* The following grades were supplied by the Canadian Food Inspection Agency (CFIA). For a complete listing of all carrot grade standards, contact your local CFIA representative.

Pest Problems

Aster leafhopper phot by M. Herbut, ARC

Diseases

Aster Yellows – is caused by a phytoplasma (virus-like disease) spread by the aster leafhopper (Macrosteles quadrilineatus). Not all aster leafhoppers carry the pathogen. Do not plant carrots near fields planted to forage legumes or weedy areas where leafhoppers may be found. Many perennial crop hosts including medicinal species such as Echinacea are potential hosts for aster yellows. Symptoms of aster yellows include a witches’-broom appearance to the foliage, the growth of lateral, hairy roots from the taproot, and a yellowing and then bronzing of the foliage. Aster yellows are difficult to control because the cost of the insecticide is often greater than the economic damage incurred. A constant influx of aster leafhoppers will lead to the need for continued applications of insecticides.

Sclerotinia – caused bySclerotinia sclertiorum is a very significant disease in both the field and storage. Symptoms include foliage that is dark brown and coated with a whitish mould. Later on, black dots (sclerotia) will appear amid the white mould (mycelium). Infected carrots become soft and watery in storage. White mould covers the infected carrot, and the black sclerotia will follow. Control of sclerotinia begins with crop rotation and careful handling as carrots are harvested and put into storage. The storage units should be disinfected with a two per cent solution of copper sulphate. Avoid crop rotations with crops susceptible to sclerotinia, which include most all vegetable crops except sweet corn. Sclerotinia can persist in the soil for three to five years, therefore it is best to rotate with cereals and forages to break the disease cycle.

Insects

Asterleafhopper – see above

Fwd: KILIMO CHA MBOGA MBOGA (3)- AINA YA MABOGA.

(ii) MATIKITI

Kuna aina mbili za Matikiti, Tikiti- Maji (Water Melon) na Tikiti-
Tamu (Sweet Melon). Asili yake ni Afrika na kwa sasa zao hili
linalimwa sana Afrika Magharibi na Mashariki, India, Indonesia, na
katika Visiwa vya Caribean.

Aina zilimwazo zaidi ni hizi zifuatazo;

Tomo Waston, Dixie Queen, Charleston Grey, Congo, Florida Giant. Aina
zote hizi ni Tikiti- Maji.
Ustawishaji: Zao hili hustawi toka usawa wa bahari hadi 1,000.
Huvumilia tofauti za hali ya hewa, na huhitaji unyevu wa kawaida
kutosha katika hatua za mwanzo mradi tu upungue kadri linavyokaribia
kukomaa. Unyevunyevu ukizidi sana husababisha magonjwa na kupunguza
utoaji wa maua. Pia joto kali sana hudhuru matunda.

Kupanda: Mbegu hupandwa nyakati za mvua, na matunda huvunwa nyakati
za kiangazi. Hupendelea ardhi yenye rutuba, tifutifu, na isiyotuamisha
maji. Mbolea ya takataka au samadi ndiyo ifaayo zaidi.
Mbegu hupandwa kwenye matuta au vilima vya udongo. Tia mbegu mbili
au tatu ktk shimo, baadaye ng'oa na kubakiza mche mmoja ulio na afya.
Umbali wa kupanda ni sentimeta 60 hadi 90 kati ya mimea, na sentimeta
120 hadi 180 kati ya mistari.
Ni muhimu kupalilia na kutandaza nyasi kwa kuzungushia mashina
kusudi kuzuia mizizi isidhuriwe na jua. Nyakati za ukame, umwagiliaji
ni lazima. Katika hatua fulani ya kukua, inapendekezwa kukata ncha za
mimea jambo ambalo linasababisha kutoka kwa matawi mengi pembeni
pembeni, ambayo hatimaye hubeba matunda. Matunda huwa tayari kuvunwa
baada ya majuma 12 hadi 15 tangu kupandwa.

Magonjwa: Magonjwa ya zao hili ni sawa na yale ambayo hushambulia
matango, yaani Cucumber Mosaic, Bacteria Wilt, Downy Mildew na Powdery
Mildew. Hata hivyo njia za kupigana na magonjwa hayo ni sawa na za
kwenye Matango.
Anthracnose- Ugonjwa huu hushambulia sana zao hili kuliko
unavyoshambulia mazao mengine yaliyo ktk kundi hili. Hutokea madoa
meusi kwenye matunda na sehemu zenye madoa huonekana zimebonyea.
Nyunyizia dawa ya Malathion au copper

KILIMO CHA MAHINDI TANZANIA

Mahindi yaliyopandwa kitaalam ni chanzo cha Faida kubwa

Ni muhimu kupanda mahindi kwa vipimo mbegu hadi mbegu na mstari hadi mstari

Katika ujasiriamali, ni wale tu watakaofanya kazi kwa bidii na kutumia utaalam watafanikiwa. Kilimo cha mahidi kinahitaji kufanyiwa maandalizi mazuri ikiwa ni pamoja na mambo yafuatayo: -

1. Ni vizuri kupima udongo shambani kabla ya kuanza kilimo. Utambuzi wa hali ya hewa ni muhimu pia kwani kwa wanaotegemea mvua ni vizuri kulima mahindi maeneo ambayo mvua hunyesha kwa uhakika. Namna ya kupima udogo na mahali pa kupima udongo i'MADS itashauri.

2. Shamba la mahindi hupandwa mbegu umbali wa sentimita 30 kutoka mbegu hadi mbegu.

3. Umbali wa mstari hadi mstari katika shamba la mahindi huwa ni kati ya sentimeta sitini na 95 kutegemea aina ya mbegu.

4. Eka moja ya shamba la Mahindi lenye urefu na mapana ya mita 70 kwa 70 linategemewa kutoa au kuoteshwa miche kati ya 54.424 na miche 55,000 kutegemea aina ya mbegu iliyopandwa.

6. Kwa wale wasio na mashamba makubwa, wana weza kupata kati ya shilingi za kitanzania milioni tano hadi milioni 10 kwa eka moja kutegemea aina ya mbegu, idadi ya mahindi katika kila mche na kama watakuwa wameuza mahindi yakiwa mabichi kwa kati ya shilingi mia moja kwa mhindi mmoja hadi shilingi mia tano kwa mhindi mmoja mbichi.

7. Mahindi makavu kwa shamba lolote lililolimwa kitaalam linategemewa kutoa mavuno ya magunia ya kiasi cha kilo mia yasiyopungua arubaini.

8. Ujasiriamali mzuri wowote huanza na maandishi katika karatasi. Ni muhimu kabla ya kulima mahindi mjasiriamali aainishe katika karatasi mambo yafuatayo ili ajue faida au hasara ya kiasi gani ataitarajia; Gharama za kununua au kukodi shamba, gharama za kulima, mbegu, palizi, mbolea, madawa ya wadudu, kuvuna, kuweka katika vifungashio au magunia, usafirishaji, madawa ya kuhifadhia mahindi, gharama za kuhifadhi na gharama za kufikisha sokoni. Hayo yanatakiwa yazingatiwe kabla hata ya kununua au kukodi shamba ili kuwa na uhakika.

Kwa maelezo zaidi wasiliana nasi kwa simu +255 767 11 1173.

KANUNI ZA KILIMO BORA CHA MAHINDI.

KANUNI YA KWANZA

Panda mapema

Tayarisha shamba mapema kwa zana yoyote iliyo ndani ya uwezo wako (jembe, maksai, trekta).
Kwa wilaya ya Mbozi Panda kuanzia tarehe 15 Novemba hadi kati kati ya mwezi Desemba.

KANUNI YA PILI

Panda kwa nafasi

Mmea hadi mmea: sentimeta 30 (sawa futi moja). Weka mbegu moja kila shimo au sentimeta 60 (futi 2). Weka mbegu mbili kila shimo.

Mstari hadi mstari: sentimeta 75 (au futi 2 na nusu). K wa wanaopenda kufuata mfereji
wa jembe la maksai inapendekezwa nafasi iwe sentimeta 90 na mbegu zidondoshwe sentimeta 25.

Usipokuwa na uhakika wa uotaji panda mbegu 2 au 3 kwa kila shimo. Yakiota yote punguza yabaki moja (au mawili) kila shimo kwa kusokota mhindi na kuvuta ili mzizi wa mmea unaobaki usidhurike.

KANUNI YA TATU

Panda mbegu bora: Kuna aina tatu za mbegu, chotara (hybrid), kompositi na kienyeji (asili).

Sehemu za miinuko ya juu (mita 1500-2300 kutoka usawa wa bahari), UH615, UH6303, TMV-2, PAN691, H625, H614D, Seedco627 nk.

Sehemu za miinuko ya kati (100-1500) UH6303, TMV-2, SC627, Staha, Kilima nk.
Nunua kilo 10 kwa kila eka, mbegu zinazobaki zitumie kurudishia ambazo hazitaota/kuharibiwa na ndege au Panya.

Nunua mbegu bora kwenye mifuko yake halisi. Pia dai risti ili uweze kuhalalisha malalamiko endapo mbegu hiyo itakuwa na matatizo baadaye.

KANUNI YA NNE

Tumia mbolea.

Samadi/mboji: Tani 5-8 kwa ekari.

Changanya na mfuko 1 wa TSP kwa ekari. Weka mbolea kwenye shimo la kupandia au rutubisha shamba zima kwa kuifukia kwa jembe la mkono, maksai au trekta kabla ya kupanda.

Mbolea za chumvi chumvi.
Mtiririko huu unaonyesha matumizi ya Nitrogen inayohitajika wakati wa kupanda na wakati wa kukuzia.

Sehemu zenye mvua nyingi (mm 750 au zaidi)
-SA mfuko 1 na nusu kupandia, mifuko 3 kukuzia.
-CAN mfuko 1 kupandia, mifuko 2 na nusu kukuzia.
-UREA mfuko 1 kupandia, mfuko 1 na nusu kukuzia.
-DAP mfuko 1 kupandia, SA 4, au CAN 3 au Urea 2 kukuzia.

Maeneo yenye mvua haba (mm550-750)
-SA 1 kupandia, mifuko 2 kukuzia.
-CAN 1 kupandia, mfuko 1 na nusu kukuzia.
-UREA nusu mfuko kupandia, mfuko 1 na nusu kukuzia.
-DAP 1 kupandia, SA 4 NA nusu au CAN 3 au Urea 1 kukuzia.

Katika maeneo yenye mvua chini ya mm 550 kwa msimu ni lazima umwagiliaji ufanyike.

KANUNI YA TANO

Palilia vizuri.

Palilia mahindi mara 2 au 3, palizi ya kwanza iwe wiki 2-3 baada ya mbegu kuchipua. Ya pili au tatu baada ya mbegu kuchanua. Uzaaji hauongezeki ukipalilia baada ya mhindi kuchanua. Kwa wenye uwezo zipo dawa za kuua magugu (mfano PRIMAGRAM, ATRANEX, GESAPRIM, GRAMAXONE, ROUNDUP nk)

KANUNI YA SITA

Zuia wadudu waharibifu (hasa bungua)

Nyunyizia dawa kwenye majani ya mahindi yakiwa na urefu wa sm75, rudia baadae ukiona mashambulizi.

Dawa za viwandani: Actellic, Thionex, Endosulfan, Dursban, Karate, Dimepaz 40 na nyinginezo.Kipimo: mls 30 kwa lita 15 za maji.

Dawa za asili: kwa mfano utupa, dawa hizi hazina kiwango maalumu.

NB: Mbegu bora za mahindi zina uwezo wa kustahimili magonjwa ya mahindi.

KANUNI YA SABA

Hifadhi vizuri kwenye mifuko, ghalani au mapipa.

Hakikisha sehemu hizo ni kavu, safi, dawa za kuua wadudu zimepulizwa maeneo hayo. Actellic EC 50 ya maji inafaa sana kudhibiti wadudu wa ghalani.

Mkulima, zingatia kanuni za uzalishaji bora wa Mahindi ili kuongeza kipato.

Ujenzi wa kiwanda kukuza kilimo cha Mkonge Tanga

KATIKA kuhakikisha mkonge unamnufaisha mkulima, serikali imeanza mikakati ya kuendeleza zao hilo.

Miongoni mwa mikakati hiyo ni kuongeza uzalishaji wa bidhaa bora zitokanazo na zao hilo kutoka asilimia 2 za sasa hadi kufikia asilimia 50 ifikapo mwaka 2015.

Pia kuwepo kwa mbolea za kukuzia zitazosaidia kupata mbegu bora kwa lengo la kupata bidhaa bora itakayoinua kipato cha mkulima na taifa kwa ujumla.

Vilevile serikali itashirikiana na wadau wa sekta hiyo kutoa fursa kwa wananchi wa kawaida kuwekeza zaidi kwenye kilimo na uzalishaji wa bidhaa zitokazo na mkonge.

Kutokana na hali hiyo, Mkurungezi wa Maendeleo ya Katani, Juma Shamte anasema wapo kwenye mazungumzo ya mwisho na kampuni itakayojenga kiwanda kitakachozalisha sukari itakayotokana na mabaki ya mkonge, ambayo itatumiwa na wagonjwa wenye kisukari.

Anataja moja kati ya kampuni zitakazowekeza katika ujenzi wa kiwanda hicho kuwa ni TIERA Group itakayowekeza katika uzalishaji wa sukari kwa kutumia mabaki ya mkonge.

Shamte anasema matokeo ya utafiti uliofanywa na kampuni hiyo, umebaini kwamba mkonge wa Tanzania una sukari nyingi inayoweza kuzalishwa kwa matumizi ya ndani hata kuuza nje ya nchi.

Anasema mazungumzo ya awali yamefanyika kuhusu utekelezaji wa miradi hiyo itakayofanyika kwa ubia na kampuni za hapa nchini kwa gharama ya dola milioni 10 katika hatua ya awali.

Shamte anasema kiwanda hicho kitakapokamilika ujenzi wake na kuanza kazi, kitawezesha kupungua uhaba wa sukari nchini.

Kwa upande wa mahitaji kwenye soko la dunia, Shamte anasema uhitaji wa bidhaa za mkonge umezidi kuongezeka zaidi ya asilimia 15 ya bei ukilinganisha na mwaka 2000 ambapo bei ilikuwa chini.

Pia ameongeza kuwa serikali itashirikiana na wadau wa sekta hiyo kutoa fursa kwa wazawa kuwekeza zaidi kwenye kilimo pamoja na uzalishaji wa bidhaa zitokanazo na mkonge.

Mkurungenzi Mkuu wa Bodi ya Mkonge, Hamisi Mapinda, anasema mwaka 2013 sekta hiyo ilizalisha zaidi ya tani 35,589 za singa na kushika nafasi ya pili kwa uzalishaji wa mkonge duniani.

Anasema katika mwaka 2012 waliuza nje ya nchi tani 15,541 za singa na kufanikiwa kupata sh bilioni 21.1 ikilinganishwa na tani 11,670 zilizouzwa ndani ya nchi na kupata sh bilioni 17.7.

Mapinda anasema bodi kwa kushirikiana na wazalishaji wa mkonge nchini inatekeleza mpango wa maendeleo ya sekta hiyo wa mwaka 2012 hadi 2021 unaolenga kuongeza matumizi ya mmea wa mkonge.

Mkurungezi Mtendaji wa Kampuni ya Katani Limited, Salum Shamte, anasema endapo wadau wa maendeleo wakiwemo viongozi na wananchi watakuwa tayari kushirikiana kwa dhati, kuna uwezekano mkubwa Mkoa wa Tanga kurejea kwenye hali bora ya uchumi kama wa zamani.

Anasema ili Tanga iweze kupiga hatua kiuchumi, sekta binafsi na zile za umma hazina budi kujadiliana mambo mbalimbali jambo litakalosaidia kuwezesha shughuli za kiuchumi kama kilimo cha mkonge kuimarika.

Mkurugenzi huyo anasema kampuni yake imekuwa ikisukuma mbele mfumo wa kilimo cha wakulima wadogo wadogo ingawaje pia wamekuwa wakiwaunga mkono wakulima wa kati na wakubwa lengo likiwa kuimarisha kilimo hicho ili uchumi kukua.

“Sisi Kampuni ya Katani tunasukuma kilimo cha wakulima wadogo wadogo, hatusemi kilimo hicho ndiyo kitainua uchumi pekee bali hata wakulima wa kati na wakubwa wote tuko tayari kuwaunga mkono kwani kama wote tutashirikiana kwa dhati, Tanga itarejea hali yake ya kiuchumi,” anasema.

Akizungumzia manufaa ya kilimo cha mkonge, anasema kinamwezesha mkulima kuhudumia zaidi ya zao moja kwenye eneo moja ambapo pia kwa nguvu kazi ile ile wanaweza kuzalisha mkonge na mazao mengine ya chakula. Katika hilo anasisitiza kwamba kilimo hicho kina tija.

Anabaisha kwamba kwa sasa kuna wakulima 2,150 waliojiunga na mfumo wa kilimo cha wakulima wadogo unaofahamika kama SISO kwenye mashamba matano ya katani tangu Desemba 2011; asilimia 14 ni wanawake.

Anasema kampuni inatoa huduma mbalimbali kwa wakulima zikiwemo zile za ugani, taaluma ya ufundi, kusindika mkonge, kutafuta masoko ya singa na bidhaa zinazotokana na mkonge, kuwaunganisha na kuwapa elimu ya biashara ili kilimo hicho kiwe na faida.

Mambo mengine ni usimamizi wa mpango, huduma ya utayarishaji wa ardhi kwa kulima na kupanda na kufanya utafiti ili kuongeza matumizi ya mkonge, kuwawezesha kuboresha kipato chao na kuwahamasisha wakulima kujiunga katika vikundi na vyama vya ushirika.

Kuhusu maendeleo ya utekelezaji kwenye mikoa mingine nchini, anasema mfumo wa SISO umeanza kuhamasisha kilimo cha mkonge kitaalamu na kibiashara katika Wilaya ya Kishapu, Shinyanga.

Anasema Katani kwa kushirikiana na Shirika la Oxfam na Bodi ya mkonge wameanzisha kilimo cha mkonge chenye kulenga wakulima 16,500 kwenye vijiji mbalimbali.

Mwenyekiti wa Wakulima Wadogo, Frederick Malika, anasema changamoto zinazowakabili katika uzalishaji wa zao hilo ni mvutano wa bei uliopo na ugawaji wa pato kati ya mwekezaji na mkulima pamoja na mwekezaji mwenye viwanda vya kusindika mkonge.

“Mpaka sasa hatujajua bei sahihi ya kuuzia zao hili tunalopaswa kutozwa kama wakulima wadogo kwani gharama ya kukuza mkonge mdogo ni kubwa kwa mkulima ukilinganisha na kipato anachokipata,” anasema Malika.

Pia anasema kama kiwanda hicho cha kuzalisha sukari kitajengwa nchini itasaidia wakulima wa zao hilo kuwa na soko la uhakika pamoja na kumfaidisha mkulima wa zao hilo.

Anasema eneo jingine linalohitaji msukumo zaidi ni la ufufuaji wa mkonge baada ya bei ya zao hilo kupanda katika soko la dunia.

zaola karafuu

Kilio cha wakulima wa Karafuu Pemba

19 Disemba 2014 Imebadilishwa mwisho saa 16:46 GMT

Kisiwa kidogo cha Pemba katika bahari ya Hindi, kilikuwa

ndio walimaji wakubwa wa karafuu duniani kwa miaka na mikaka.

Hivi karibuni, nafasi hiyo hivi karibuni imechukuliwa na Indonesia. Wakulima wa karafuu sasa wanasema wanahitaji serikali yao kuwasaidia zaidi ili kuweza kuendeleza kilimo cha zao hilo walilolima kwa miaka mingi.

Karafuu inatumiwa duniani katika chakula, dawa na nchini Indonesia ni moja ya kiungo muhimu kwa utengenezaji wa Cigars.

Salim Kikeke ametutumia taarifa hii kutoka Pemba.

KIWANDA CHA SUKARI KAGERA CHAZALISHA ZAIDI

Meneja wa Kiwanda cha Sukari cha Kagera, Bw. Ashwin Rana akiwakaribisha wageni kutoka Ofisi ya Rais, Tume ya Mipango walipotembelea kiwanda hicho ikiwa ni sehemu ya ukaguzi wa miradi ya maendeleo nchini. Anayesalimiana naye ni Prof. Longinus Rutasitara (Naibu Katibu Mtendaji Uchumi Jumla). Katikati ni Kiongozi wa Timu ya Ukaguzi wa Miradi ya Maendeleo kutoka Ofisi ya Rais, Tume ya Mipango, Bibi Florence Mwanri.Timu ya Ukaguzi wa Miradi ya Maendeleo kutoka Ofisi ya Rais, Tume ya Mipango ikikagua mitambo ya kuzalishia sukari katika Kiwanda cha Sukari cha KageraKiongozi wa Timu ya Ukaguzi wa Miradi ya Maendeleo kutoka Ofisi ya Rais, Tume ya Mipango, Bibi Florence Mwanri (Mwenye kofia ya bluu) akionja sukari inayozalishwa na Kiwanda cha Sukari cha Kagera. Kushoto ni Mratibu wa Timu ya Ukaguzi wa Miradi ya Maendeleo kutoka Ofisi ya Rais, Tume ya Mipango, Bw. Senya Tuni.Timu ya Ukaguzi wa Miradi ya Maendeleo kutoka Ofisi ya Rais, Tume ya Mipango wakiwa katika picha ya pamoja na uongozi wa Kiwanda cha Sukari cha Kagera. Nyuma ni shehena ya sukari iliyo tayari kuingia sokoni.Timu ya Ukaguzi wa Miradi ya Maendeleo kutoka Ofisi ya Rais, Tume ya Mipango wakioneshwa mashine ya kumwagilia maji miwa ijulikanayo kwa kitaalamu kama Centre Pivot System.Meneja wa Kiwanda cha Sukari cha Kagera, Bw. Ashwin Rana (Kulia) akiwaonesha Wakaguzi wa Miradi ya Maendeleo kutoka Ofisi ya Rais, Tume ya Mipango mashine mpya zinazotumika kuvutia maji kwa ajili ya kumwagilia miwa.

Msimamizi Mkuu wa Mtambo wa maji wa Kiwanda cha Sukari cha Kagera, Mhandisi Abdul Adinani (Kulia) akitoa maelekezo ya namna ya maji yanavyochujwa kabla ya kutumika kwa ajili ya umwagiliaji wa miwa. Wanaomsikiliza ni Wakaguzi wa Miradi ya Maendeleo kutoka Ofisi ya Rais, Tume ya Mipango.Mtaalamu wa uchongaji na usawazishaji wa ardhi kwa ajili ya mashamba ya miwa, Mhandisi Ali Khamis (Kulia) akitoa maelezo ya namna matrekta yanayotumia setalaiti (hayapo pichani) yanavyofanya kazi. Wanaomskiliza ni Prof. Longinus Rutasitara (Kushoto) ambaye ni Naibu Katibu Mtendaji anayeshughilikia masuala ya Uchumi Jumla na Katikati ni Kiongozi wa Timu ya Ukaguzi wa Miradi ya Maendeleo kutoka Ofisi ya Rais, Tume ya Mipango, Bibi Florence Mwanri.Timu ya Ukaguzi wa Miradi ya Maendeleo kutoka Ofisi ya Rais, Tume ya Mipango wakioneshwa kwa vitendo matrekta yanayotumia setalaiti kusawazisha shamba kwa ajili ya uzalishaji miwa.

PICHA NA SAIDI MKABAKULI

……………………………………………………………………………….

Na Saidi Mkabakuli, Kagera

Kiwanja cha Sukari cha Kagera kimeanza kuzalisha ziada ya sukari inayohitajika katika soko la sukari nchini hali inayopelekea kuweza kupunguza tatizo la upatikanaji wa sukari Tanzania na nchi za jirani zinazotumia sukari kutoka kiwandani hapo.

Hayo yamewekwa wazi na Meneja Mkuu wa Kiwanda hicho, Bw. Ashwin Rana, wakati alipokuwa akizungumza na Timu ya Ukaguzi wa Miradi ya Maendeleo kutoka Ofisi ya Rais, Tume ya Mipango.

“Kwa sasa tumeweza kuongeza mauzo katika kanda kufikia tani 40,000, pamoja na kuongeza ununuzi kutoka kwa wakulima wa miwa wa nje zaidi ya tani 100,000 kwa mwaka,” alisema.

Bw. Rana aliongeza kuwa Kiwanda chake kimewekeza zaidi katika upanuzi wa eneo la shamba la miwa la umwagiliaji la hekta 3600 pamoja na kuwekeza zaidi katika teknolojia ya kisasa katika kilimo.

“Kampuni yetu imewekeza kwa kiasi kikubwa katika teknolojia na vifaa vya kisasa ikiwemo matrekta yanayotumia setalaiti katika ufanyaji kazi wake katika kuandaa mashamba,” aliongeza.

Kiongozi wa Timu ya Ukaguzi wa Miradi ya Maendeleo kutoka Ofisi ya Rais, Tume ya Mipango, Bibi Florence Mwanri amekipongeza Kiwanda hicho kwa kuwekeza kwenye uzalishaji wa kisasa wa miwa hali inayoongeza uzalishaji wa sukari kuwa mkubwa kiwandani hapo.

Bibi Mwanri ameongeza kuwa Kiwanda hicho kinastahili pongezi za kipekee kwa kuweza kuongeza ajira zaidi ya watu 6000 waliopo kiwandani.

“Kwa kweli munastahili sifa kwa kutoa ajira kwa vijana wa Kitanzania pamoja na kuuza umeme kwenye gridi ya Taifa,” alisema.

Kwa mujibu wa Meneja wa Kiwanda hicho, kwa sasa kinakabiliwa na na changamoto za uuzaji haramu wa sukari zinazoingia kimagendo nchini ambao umechangiwa kushindwa kwa kiwanda kuuza sukari ili kurudisha gharama za uzalishaji kutokana bei za sukari zinazoagiwa kutoka nje kuwa bei ya chini sana.

“Bei ya Sukari Duniani imeshuka sana kutokana na Nchi kubwa duniani kusaidia wakulima katika uzalishaji na pembejeo (subsidies) na hivyo sukari kuuzwa katika soko la dunia kwa bei ya chini (Dumping) na kufanya kuwa bei kuwa ndogo kuliko gharama halisi ya uzalishaji,” aliongeza.

Aliongeza kuwa changamoto nyingine ni pamoja na kiwanda kushindwa kulipa mikopo iliyochokuwa benki kutokana na kuwepo sokoni kwa sukari ambayo ni ya magendo na bei ya chini hivyo kiwanda kushindwa kufikia malengo hata ya kiundeshaji na mipango mikakati.

Kiwanda cha Sukari cha Kagera kiko katika sehemu Kaskazini Magharibi ya Tanzania (karibu na mpaka wa Tanzania na Uganda) kilibinafsishwa na Serikali kwa sekta binafsi mwaka 2001. Malengo ya ubinafsishaji yalikuwa kuboresha upanuzi wa masoko ya ndani na kikanda, uwekezaji wa kisasa, upanuzi na ukarabati na majengo ili kuhakikisha shughuli za kiundeshaji zinaboreshwa

KILIO CHA WAKULIMA WA KARAFUU PEMBA

Kisiwa kidogo cha Pemba katika bahari ya Hindi, kilikuwa ndio walimaji wakubwa wa karafuu duniani kwa miaka na mikaka.

Hivi karibuni, nafasi hiyo hivi karibuni imechukuliwa na Indonesia. Wakulima wa karafuu sasa wanasema wanahitaji serikali yao kuwasaidia zaidi ili kuweza kuendeleza kilimo cha zao hilo walilolima kwa miaka mingi.

Karafuu inatumiwa duniani katika chakula, dawa na nchini Indonesia ni moja ya kiungo muhimu kwa utengenezaji wa Cigars.

Hello Mkulima Mbunifu, naomba maelezo jinsi ya kuzalisha zao la magimbi hali ya hewa, ardhi, mvua au umwagiliaji na mda gani tangu kupanda hadi kuvuna. Asante – David Kilangi.

Magimbi ni chakula muhimu chenye kiwango kikubwa cha wanga kinachohitajika katika mwili wa binadamu na moja kati ya mazao makuu ya chakula kama vile viazi mviringo, mihogo na viazi vitamu. Zao hili hulimwa katika sehemu mbalimbali duniani kama barani Afrika, Caribbean, Asia, America na Pacific. Kwa nchi za Afrika, zao hili hutumika zaidi kunapokuwa na uhaba wa chakula, kwani lenyewe hupatikana msimu wote wa mwaka na katika majira yote.

Matumizi

Magimbi hutumika kama chakula kikuu na huweza kupikwa kwa kuchanganya na ndizi, nyama, viazi, kupika kwa kukaanga, kuchemsha, kuchoma au kwa namna yoyote ila ambayo mlaji ataamua kutengeneza mlo wake.

Pia hutumika kutengenezea unga wa ugali kwa kukatakata na kukausha kisha kuchanyanga na mahindi pamoja na mtama. Kulingana na kukua na kuongezeka kwa njia nyingi za ujasiriamali, zao hili kwa sasa hutumika kwa kutengenezea kaukau (crisps) kama ilivyo kwa viazi mviringo, viazi vitamu, ndizi na mihogo.

Aina

Kuna aina nyingi za magimbi zinazolimwa katika nchi mbalimbali ulimwenguni kama Dioscorea rotundata, Dioscorea alata, Dioscorea esculenta, Dioscorea Cayensis, Dioscorea dumetorum, Dioscorea bulbifera lakini kwa hapa Tanzania, kuna aina tatu za magimbi ambazo ndizo hulimwa kwa wingi.

Aina hizo za magimbi huweza kuwekwa katika makundi mawili ambazo ni magimbi yenye viazi na yasiyokuwa na viazi ila huwa shina kuu ambalo ndilo hutumika kama chakula (huwa na rangi ya zambarau).

Hata hivyo, magimbi yenye viazi vimegawanyika pia mara mbili, kuna magimbi yenye viazi vyeupe na yenye viazi vyeusi (vikimwenywa kwa ndani yana rangi nyeupe na vidoti vya zambarau au nyeusi kwa mbali).

Hali ya hewa

Zao hili hustawi katik maeneo yenye kiasi cha nyuzi joto 25°C hadi 30°C na mwinuko wa mita 900 kutoka usawa wa bahari. Magimbi hustawi katika eneo lenye ubaridi, unyevu na maeneo ya msitu. Aidha, hustawi katika eneo la tambarare au hata milimani, lakini zaidi katika maeneo ya bondeni au kwa kuotesha penye migomba, miti au kahawa ili kupata kivuli kwani hayahitaji kupigwa na jua sana.

Udongo

Magimbi hustawi katika udongo tifutifu (loam soil). Udongo ni lazima uwe na rutuba ya asili ili kuleta mavuno mengi na yenye ubora.

Mbolea

Zao la magimbi halihitaji mbolea nyingi. Kinachotakiwa ni kuotesha katika ardhi yenye rutuba ya asili kwani ikiwekwa mbolea mara nyingi husababisha majani kumea na kushindwa kuweka viazi. Ikiwa ardhi haina rutuba yake ya asili basi waweza kuweka mbolea ya mboji kidogo hasa wakati wa kuandaa shamba. Sambaza mboji katika shamba zima ndipo ulilime, hii itasaidia udongo kuchanganyika vizuri na mbolea.

Mbegu

Mbegu za magimbi hutokana na mzizi mkuu (tunguu) ambalo huwa nene na ndilo linalobeba viazi au chipukizi ambalo hujitokea pembezoni mwa shina.

Namna ya kuandaa mbegu

Baada ya kung’oa na kuondoa viazi wakati wa kuvuna, chukua mzizi mkuu na kata kwa kupunguza na kubakiza kiasi cha sentimita mbili hadi 4 kuungana na majani yake. Punguza majani kwa kuyakata na kubakiza jani kuu la katikati peke yake au yakiwa mawili hadi matatu. Acha kwa siku chache ili kuponyesha kidonda chake ndipo uoeteshe (siku 5 hadi 7).

Uoteshaji

Ni vyema kuotesha mwanzoni mwa msimu wa mvua japo pia unaweza kuotesha wakati wowote.

• Hakikisha shamba limelimwa vizuri kwa kuondolewa magugu yote kasha kufukiwa.

• Piga mashimo kwa umbali wa mita 1 kati ya shimo na shimo na mita 1 kati ya mstari na mstari.

• Shimo liwe na urefu wa futi moja.

• Baada ya hapo chukua mbegu uliyoiandaa na fukia vizuri (walau kiasi cha sentimeta 10 kiwe kimefunikwa kwa udongo).

Usafi wa shamba

Shamba la magimbi huweza kufanyiwa usafi kama shamba la migomba. Mara nyingi magimbi huua magugu yaliyomo shambani pindi tu linapoanza kushika ardhini na kuanza kuweka viazi. Aidha, katika sehemu yenye joto ambayo matandazo huwekwa shambani, si rahisi kwa magugu kuota.

Umwagiliaji

Kutokana na kuwa magimbi huoteshwa katika eneo lenye maji ya kutosha kama kwenye chemichemi ama eneo lenye ubaridi na unyevu, halihitaji kumwagiliwa. Kiasi cha maji, unyevu na ubaridi huo unatosha kusaidia katika kukuza, kuweka viazi na kukomaa vizuri. Aidha, katika maeneo ambayo yana hali ya joto ni vyema kuweka matandazo shambani baada ya kuotesha ili kulinda unyevu.

Magonjwa

Zao la magimbi husumbuliwa na magonjwa ya mizizi kama Botryodiplodia theobromae, Rhizopus nodosus, Fusarium oxysporum, pamoja na wadudu kama nematode au beetle na ili kuepuka hayo ni vyema kufanya kilimo cha mzunguko ama kupumzisha shamba kwa muda baada ya kuvuna. Pia huweza kushambuliwa sana na fuko.

Kukomaa hadi kuvuna

Magimbi hukomaa vizuri na kuanza kuvunwa baada ya miezi nane hadi kumi toka kuoteshwa na ni vyema zaidi kuvuna katika kipindi cha masika kwani mara nyingi kuvuna wakati wa mvua viazi havitaiva kama vikipikwa na pia huwasha mdomo kama pilipili.

Itikio 2 kwa “Magimbi, mkombozi wakati wa njaa”

Mvua yaathiri alizeti

Wakulima wa zao la Alizeti katika wilaya ya Ukerewe mkoani Mwanza wameathirika kutopata alizeti msimu huu kutokana na kuchelewa kwa mvua.

Wakizungumza na afisa habari wa mradi wa Muunganisho ujasiriamali vijijini (MUVI) mkoa wa Mwanza Ndugu Eva Mushi kwa nyakati tofauti, afisa kilimo wa kata ya Ilangala Wilayani Ukerewe, Bwana Abito Ngereza amesema, kitaalamu, alizeti katika wilaya ya Ukerewe huoteshwa kati ya mwezi wa kwanza tarehe kumi na tatu hadi tarehe kumi na tano mwezi wa pili.

Tarehe hizo kulikuwa na kiangazi ambapo wakulima hawakuotesha. Mvua zilianza kunyesha kidogo mwezi wa nne ambapo wakulima waliotesha na kwa kuwa msimu wa kupanda ulikuwa umepita mbegu hazikuota ipasavyo na walirudia mara mbili bila mafanikio, hivyo wakulima katika kata ya Ilangala msimu huu hawatopata alizeti.

Katika kata ya Nduruma, ukosekanaji wa mvua kwa muda wa kuotesha alizeti napo wameathirika. Bwana Samson Tengule ambaye ni mwanakikundi wa mradi wa Muvi katika kikundi cha Bure Garden amesema wamejitahidi kuotesha alizeti baada ya mvua kidogo kunyesha lakini alizeti haikuota ipasavyo, imewabidi kurudia mara mbili ndipo mbegu zikaota japo moja moja na sehemu nyingine hazikuota kabisa. Kutokana na hali hii katika kata ya Nduruma upatikanaji wa alizeti msimu huu utapungua kwa kiasi kikubwa tofauti na msimu uliopita.

Uoteshaji wa alizeti katika kata za Malegea na Namagondo na kata nyingine haukuwa mzuri kabisa kutokana na hali ya ukame na mvua kutonyesha kwa muda tarajiwa wa kuotesha alizeti.

Afisa kilimo wa kituo cha utafiti Ukiriguru mkoani Mwanza, Bwana Bujiku Ngereza, amesema pamoja na kuwa msimu wa kuotesha alizeti katika wilaya ya ukerewe ulibadilika kutokana na uhaba wa mvua, hata hivyo wamechukua sampuli ya mbegu zilizotolewa katika wilaya hiyo na wanazifanyia utafiti ili kujua kama tatizo lilikuwa la mbegu maana wameingia na wasiwasi kuona hata zile mbegu wakulima walizootesha wakati mvua zilipoanza kunyesha mwezi wa nne nazo hazikuota kabisa.

Katika wilaya nyingine mkoani Mwanza hususan wilaya zilicho chini ya mradi wa MUVI, wilaya za Kwimba na Sengerema alizeti inaendelea vizuri na wanatarajia kuvuna kuanzia mwezi ujao.

Mradi wa MUVI kuunda ajira zaidi ya mia moja

Mradi wa MUVI unatarajiwa kuongeza ajira zaidi ya mia moja (100) kwa vijana wa wilaya za Handeni, Korogwe na Muheza. Hii ni kufuatia mafunzo ya kusafisha mashamba yanayotolewa na mradi huu katika vikundi vya Wilaya hizi tatu.

Mafunzo haya ambayo yanalenga kuwaandaa vijana wa umri wa kati ya miaka 30-40 kuweza kuhudumia mashamba ya mIchungwa kwa kuyafanyia usafi wa mara kwa mara ili kudhibiti nzi mharibifu wa matunda yanahusisha kukata matawi yasiyofaa katika miti ya michungwa (prunning), kufyeka majani yote shambani na kufukia machungwa yaliyoanguka ili kupunguza mazalia ya nzi hawa.

Pichani: Ndugu Paulo Kadaga akifanya majaribio ya kufyeka kwa mashine maalumu ya kufyekea.

Mafunzo hayo yamekwisha anza Wilayani Muheza ambapo vijana watano katika kila kikundi kinachofanya kazi na mradi wa MUVI watapatiwa mafunzo ya namna ya kutumia mashine maalumu ya kufyeka nyasi na matawi madogo. Vijana hawa wanatarajiwa kuifanya shughuli hii kuwa ajira yao ya kudumu kwani kila kikundi kitapatiwa mashine moja na vijana hawa wataitumia katika mashamba ya wakulima na kulipwa kutokana na kazi hii, pesa itakayopatikana kutokana na kazi hii nusu itaingia kwenye mfuko wa kikundi na nusu atapewa kijana aliyefanya kazi husika.

Zoezi hili linafuatia utekelezaji wa makubaliano yaliyofikiwa na kikosi kazi cha kupambana na nzi waharibifu wa machungwa kinachojumuisha wadau mbalimbali wa zao la machungwa katika mkoa wa Tanga sambamba na mradi wa MUVI.

Mradi wa MUVI umeunda kikosi kazi hiki ili kugawana majukumu baina ya wadau wengine wa machungwa wakiwemo wauzaji madawa ya kilimo, watendaji wa halmashauri ya wilaya, wana habari na mradi wenyewe ili kutokomeza kabisa tatizo la nzi wa matunda.

Nzi huyu ambaye anatagia katika matunda hususan machungwa na maembe aliliripotiwa kuwepo hapa nchini mnamo mwaka 2003 akitokea nchi jirani ya Kenya.

Real Impact on Kilimo Biashara

Kilimo Biashara visited Real Impact to film our very popular ‘bag gardens’. The programme was broadcast on K24 on Saturday 25th October 2014. You can watch the whole programme here-YouTube Video. During the filming our Real Impact Trainer, Julia, visited Major Rt Rev Francis Ndolo at Landless Estate, Kiambu County. Major Rt Rev Ndolo has 97 of Real Impact’s large size bags in which he grows sukuma wiki. After deducting expenses Francis can make Ksh100 000 per Month by selling the sukuma wiki to his neighbours and to the local market.

Francis says he likes Real Impact’s bag technology as the bags can be used up to 10 times, without having to replace them, thereby reducing the costs of production.Bag gardening is an inexpensive but high yielding food security technology developed by Real Impact, to maximises the use of land and water.

The bags are efficient for use in schools, hospitals, hotels, prisons and small scale farms.
The technology allows the growing of crops such as sukuma wiki, spinach, amaranth, onions, leeks etc etc in just one square meter.The large size bags have holes in the side where seedlings are planted. The bags come in small, medium and large sizes. Please call Julia on 0723407058 to place your order.

Ukulima wa Nanasi

Kilimo cha nanasi kinastawi zaidi katika ukanda wa nchi za joto. Hapa Tanzania zao hili linastawi sehemu nyingi lakini kwa wingi linastawi mikoa ya Pwani, Morogoro, Shinyanga na Bukoba. Katika mkoa wa pwani, zao hili linalimwa katika wilaya ya Bagamoyo, Mkuranga na Kisarawe. Kwa Bagamoyo linalimwa zaidi katika kata ya Kiwangwa na maeneo ya Gongo.

Kihistoria, zao la nanasi lilianza kulimwa na wakulima wachache waanzilishi katika kata ya Kiwangwa wilayani Bagamoyo. Mzee Seluhombo ni miongoni mwa wakulima waanzilishi aliyeanza kulima nanasi katika miaka ya 1980. Baada ya hapo, kilimo cha zao hili kiliongezeka na kuanza kulimwa na wakulima wengi wa eneo hilo.

Nanasi huliwa kama lilivyo linapokomaa (baada ya kumenywa) na pia hukamuliwa maji yake na kunywa kama juisi. Maji ya nanasi yanaweza pia kuanikwa na kukaushwa ambapo huliwa kwa kutafunwa. Aidha, baada ya kukauka husagwa na unga wake hutumika kutengeneza juisi au kuchanganywa katika vilaji vingine.

Zao hili hustawi vizuri zaidi katika ardhi yenye rutuba (firtile soil), kina cha kutosha (deep soil) na udongo wa tifutifu (sio mchanga wala mfinyanzi). Mambo yafuatayo ni muhimu kuyazingatia:

Epuka kupanda zao hili kwenye udongo unaotuamisha maji.
Epuka kustawisha kwanye udongo wenye kichanga.
Epuka kwenye udongo wenye mawe mawe.

Jinsi ya kutunza miti ya Michungwa

Miti ya michungwa inahitaji uangalizi wa hali ya juu, jambo ambalo wakulima wengi ama hawalijui ama hawatilii maanani. Miti hii hupandwa kwa mbegu za milimao ya kawaida (rough lemon) ambayo hutumika kama mti mama wa mchungwa halafu inaungwa/bebeshwa kwa kutumia vikonyo maalumu vya michungwa.

Miti hii inahitaji ukaguzi wa mara kwa mara ili kupunguza matawi yanayokuwa bila mpangilio kwani matawi haya huzuia mti kupata hewa kwenye shina.

Matawi haya ni pamoja na:

Matawi yenye magonjwa, matawi haya huondolewa ili kuzuia ugonjwa usienee katika matawi ama kwenda kwenye mimea mingine.
Matawi yaliyokufa au yaliyokauka huondolewa ili kuruhusu matawi mapya kuchipua.
Matawi makubwa kuliko mengine na yanayoenda juu zaidi, huwa makubwa sana na hivyo kunyonya maji mengi ya mmea. Matawi haya yanaweza kutoa machungwa lakini machungwa yake huwa hayana maji kwani maji mengi hunyonywa na tawi.
Matawi yanayoota kuelekea ndani/katikati ya mti, huzuia shina kupata hewa ya kutosha hivyo husababisha ugonjwa wa ukungu na wadudu kwa mmea.
Matawi madogo madogo yanayoota katika tawi moja, huondolewa kwani yanasababisha mmea kuwa kama kichaka ambapo hewa na mwanga havifiki kirahisi kwenye shina.

Kupunguza matawi yasiyofaa katika mti (pruning) huongeza uhai wa mti na kuongeza uzalishaji kwa asilimia themanini ( 80%) na kupunguza magonjwa kwa asilimia hamsini ( 50% ). Zoezi hili la kupunguza matawi linashauriwa lifanyike mara baada ya kuvuna ili kuuandaa mti kwa msimu mpya wa uzalishaji.

Vitendea kazi vya kupunguzia matawi haya ni pamoja na mkasi maalumu wa kukatia matawi madogo na msumeno wa kupunguzia matawi makubwa.

Epuka kutumia panga kwani linaacha mpasuko kwenye kipande cha tawi linalobaki na kusababisha ugonjwa wa Gumosisi yaani mti kutoa kitu kama gundi katika eneo lenye mpasuko.

Pages

KILIMO